حسابداری یک علم تخصصی است که از اصول مختلفی برخوردار است. به قواعد حاکم به منظور اندازه‌گیری، ثبت، طبقه‌بندی و گزارش نتایج رویدادهای مالی در یک واحد اقتصادی اصول حسابداری گفته می‌شود. در واقع این اصول حسابداری است که نحوه اندازه‌گیری، تعیین سود و همچنین چگونگی وضعیت مالی یک سازمان را تعیین می‌کند. یکی از مهم‌ترین اصول حسابداری، اصل تطابق هزینه با درآمد است که به آن اصل تطابق گفته می‌شود. در این اصل هزینه‌ها باید بدون در نظر گرفتن زمان پرداخت، در دوره وقوع ثبت شوند. در ادامه این مقاله از بلاگ هنرستان حسابداری پکت، با اصل تطابق درآمد و هزینه تعهدی و مزایا و معایب آن آشنا خواهیم شد.
تعریف اصل تطابق هزینه با درآمد
بدیهی است که سازمان‌ها و واحدهای اقتصادی به منظور تسهیل درآمد خود، باید متحمل هزینه‌هایی شوند. موفقیت واحدهای اقتصادی در قالب سود تعیین می‌شود که در واقع مازاد درآمدها و هزینه‌ها است. از این رو شناسایی هزینه‌ها به شناسایی درآمدها وابسته است. بنابراین حسابداران به منظور شناخت دقیق هزینه‌ها از اصل تطابق در حسابداری استفاده می‌کنند.
اصل تطابق هزینه با درآمد یکی از مهم‌ترین اصول در حسابداری تعهدی است که بر اساس آن، بدون در نظر گرفتن زمان پرداخت، باید هزینه‌ها در زمان وقوع ثبت شوند. در واحدهای اقتصادی به منظور تعیین ارتباط بین اقلام مخارج و درآمد، باید مخارج و هزینه‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد.
اگر در یک واحد اقتصادی میان اقلام مخارج و درآمد رابطه‌ای برقرار شود، اقلام مخارج به عنوان هزینه در نظر گرفته شده و در برابر درآمدهای همان دوره ثبت می‌شوند. به طور کلی می‌توان گفت که تمرکز اصلی این اصل بر شناخت و اندازه‌گیری سود در حسابداری است. در حسابداری تعهدی هزینه‌هایی که در یک دوره ثبت شده است باید از درآمدهای ثبت شده در همان دوره کسر شود تا به این ترتیب سود یک دوره مالی به صورت منطقی محاسبه شود.
درک اصل تطابق در حسابداری
در اصل تطابق هزینه با درآمد در حسابداری، شناخت دقیق هزینه‌ها تابعی از شناخت دقیق درآمدها در یک واحد اقتصادی است. در واقع بر اساس این اصل، رابطه علت و معلول بین هزینه‌ها و درآمدها وجود دارد. با توجه به اهمیت شناخت هزینه‌ها در این اصل، می‌توان از یکی از 3 حالت زیر استفاده کرد.
1- ارتباط مستقیم علت و معلول
ایده‌آل‌ترین حالت برای شناخت دقیق هزینه‌ها در یک واحد اقتصادی و پیاده سازی اصل تطابق درآمد و هزینه، زمانی است که بین هزینه و درآمد یک رابطه علت و معلول شکل بگیرد. به این معنی که وقوع هزینه و درآمد در واحد اقتصادی همزمان باشد. از جمله مهم‌ترین هزینه‌ها در یک واحد اقتصادی می‌توان به بهای تمام شده کالای فروش رفته، هزینه حمل و نقل، کمیسیون فروش و غیره اشاره کرد. بهای تمام شده کالای فروش رفته شامل هزینه مواد مصرفی، هزینه‌های مستقیم نیروی کار و غیره می‌شود که با کالای فروش رفته مرتبط است.
برای درک بهتر ارتباط علت و معلول بین هزینه‌ها و درآمدها یک مثال ذکر می‌کنیم. تصور کنید که یک واحد اقتصادی فروش محصولات خود را از طریق نمایندگی فروش انجام می‌دهد و به همین دلیل میزان 15% از مبلغ فروش را به عنوان کارمزد به نمایندگی پرداخت می‌کند و این کارمزد را تا تاریخ دهم ماه بعد پرداخت می‌کند.
حال تصور کنید که نمایندگی فروش در طول یک ماه 200 میلیون تومان از محصول را فروخته باشد. در نتیجه شرکت باید مبلغ 30 میلیون تومان را به عنوان کارمزد تا تاریخ دهم ماه بعد به نمایندگی پرداخت کند. در اینجا بر اساس اصل تطابق هزینه با درآمد، شرکت باید این مبلغ 30 میلیون تومان کارمزد نمایندگی را در صورت سود و زیان همان ماه شناسایی کند (نه در ماه بعد که پرداخت انجام می‌شود). در نتیجه این 30 میلیون تومان به عنوان بدهی در ترازنامه همان ماه ثبت می‌شود.
2- تخصیص منظم و منطقی هزینه‌ها
بدیهی است که تمام هزینه‌ها و درآمدها دارای رابطه علت و معلول با یکدیگر نیستند و همیشه نمی‌توان ارتباط بین آن‌ها را طبق رابطه علت و معلول شناسایی کرد. برخی هزینه‌ها وجود دارند که برای کسب درآمد در آینده انجام می‌شوند که می‌توان به هزینه‌هایی مانند هزینه استهلاک، هزینه بهره تسهیلات بلند مدت و غیره اشاره کرد. در اصل تطابق در حسابداری باید این نوع مخارج و هزینه‌ها بر مبنای یک زمان و روش منظم و منطقی، بین دوره‌هایی که استفاده یا منقضی می‌شوند، سرشکن شوند.
به عنوان مثال فرض کنید که یک واحد صنعتی یا کارخانه برای خرید ماشین‌آلات مورد نیاز خود 600 میلیون تومان هزینه کرده است که عمر مفید این ماشین‌آلات در حدود 20 سال تعیین شده است. با توجه به عمر مفید دستگاه‌ها و ماشین‌آلات این واحد صنعتی باید سالانه مبلغ 30 میلیون تومان را به عنوان هزینه استهلاک دستگاه‌ها در صورت‌های مربوط به سود و زیان ثبت کند.
3- شناخت بلادرنگ هزینه‌ها
برخی مواقع در عین اینکه نمی‌توان بین هزینه‌ها و درآمدها یا و اصل تطابق درآمد و هزینه یک رابطه علت و معلول برقرار کرد، با توجه به اینکه هزینه‌ها دارای منافع آتی نیستند به همین دلیل باید این مخارج بلادرنگ به عنوان هزینه شناسایی شده و ثبت شوند. به عنوان مثال هزینه‌های تبلیغاتی یک مثال عالی برای اینگونه از هزینه‌ها به حساب می‌آید.
اصل تطابق در مدیریت مالی
اطلاعات مالی واحدهای اقتصادی از مباحث مهم در مدیریت مالی به حساب می‌آید. تهیه و تنظیم صورت‌های مالی را می‌توان هسته اصلی اطلاعات مالی دانست که می‌توانند در اتخاذ تصمیم‌های مناسب سرمایه‌گذاران نقش مؤثری ایفا کنند. مفهوم یا اصل تطابق هزینه با درآمد در مدیریت مالی به این معنا است که هزینه‌ها بر اساس مبنایی منصفانه در ارتباط با درآمدها شناسایی شوند. شناسایی صریح و دقیق سود و اندازه‌گیری واقعیت‌های اقتصادی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین اهداف بکارگیری این اصل در مدیریت مالی است.
البته در مدیریت مالی امروزی، از اسناد کاغذی و دفاتر مالی، کمتر استفاده می‌شود و شرکت‌ها به سمت استفاده از تکنولوژی‌ها و نرم افزارهای جدید حسابداری رفته‌اند. خود این موضوع می‌تواند به کاهش خطا در رسیدگی و حسابرسی اصل تطابق هزینه و درآمد، کمک زیادی بکند.
مزایای اصل تطابق هزینه با درآمد
استفاده از اصل تطابق هزینه با درآمد در حسابداری مزایایی برای واحدهای اقتصادی به همراه دارد که از جمله مهم‌ترین این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نتایج استفاده از این اصلی واقعی و قابل اتکا هستند
- می‌توانند ارزش متعارف دارایی در تاریخ تحصیل را نشان دهند
- از قابلیت ردیابی و رسیدگی برخوردار هستند
معایب اصل تطابق هزینه با درامد
در کنار مزایایی که در بالا به آن اشاره شد، اصل تطابق درآمد با هزینه معایبی نیز دارد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در این اصل تغییرات ارزش دارایی‌ها در طول زمان در نظر گرفته نمی‌شود که این امر باعث می‌شود که هزینه‌ها در مقایسه با ارزش خدمات دارایی‌های منقضی شده، غالبا کمتر اندازه‌گیری شوند.
- در این اصل به تغییرات ارزش پول در طول زمان توجه نمی‌شود.
- با توجه به اینکه روش‌های سیستماتیک و منطقی به کار گرفته شده در اصل تطابق درآمد و هزینه طبق اصول حسابداری کاملا اختیاری هستند، باعث می‌شود که با یک مسأله معین بتوان با روش‌های مختلفی برخورد کرد.
کلام آخر
رشته حسابداری، علمی پیچیده و دقیق است که تقریبا تمام فعالیت‌های تجاری و اقتصادی و کسب و کارها به این علم و اصول آن نیاز دارند. علم حسابداری نیز مانند همه علوم دارای یک سری اصول است که افراد فعال در این حوزه با توجه به این اصول امور مربوط به حسابداری و مدیریت مالی را انجام می‌دهند. یکی از اصول مهم در حسابداری تعهدی، اصل تطابق هزینه با درآمد است که طبق آن تمامی هزینه‌ها باید بدون در نظر گرفتن زمان پرداخت، در همان دوره وقوع ثبت و شناسایی شوند. این اصل از حالات مختلفی برخوردار است که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند.
